YİĞİT TUĞRUL TÜRKKANI

Kripto paralar uzun süredir dünyanın gündemine oturdu. 2018 in başı itibari ile bir çok tartışma yaşandı. Çoğu ülkeden; yasaklama, vergilendirme, borsaların işleme kapatılması, hesapların doğrulanma zorunluluğu, mining yapanlara sınırlama, hesaplara kısıt, el koyma vs gibi yüzlerce haber geldi. 2018 in ilk aylarında o kadar çok kötü haber servis edildi ki fiyatlar yarı yarıya düştü, dünya genelinde bu piyasanın balon algısı yaratıldı, market hacmi yerle bir oldu, para çıkışları hızlandı. Sonrasında yine aynı ülkeler “aslında öyle demek istemedik” açıklamaları yapmaya başladı. “Tüm borsaları değil ama yasa dışı olan borsaları kapatıcaz” dediler, “vergi getirebiliriz, yasaklama yok” dediler, “vergi tahsilatını bitcoinle yapabiliriz” diyen ülkeler çıktı, lojistik sektörü blockchain teknolojisini uyarlamaya girişti, bankalar alt yapısal sistemlerini uyarlayabileceklerini açıkladı, hatta kripto piyasalarının G20 zirvesinin gündemine girebileceği konuşuldu vs. derken tekrar fiyatlar top...

Kripto paralar nasıl alınır, nasıl satılır bu işi merak edip ilk girenlerin hep kafasını karıştıran bir konu olmuştur. Çok ama çok basit şekilde sadece yol göstermek için bilgi vermek istiyorum; ilk bilmemiz gereken bankalardan yada yatırım hesaplarından bu kripto paralar alınamamaktadır.

Bitcoin neden arttı? Arzı sabit olan bir iktisadi enstrümanın talebi artarsa fiyatı artar. İktisada  giriş; arz ve talep kanunu, konu bu kadar basit; BTC nin üretim miktarı sınırlı, piyasadaki dolaşım miktarı belli ve yıl yıl ne kadar üretileceği önceden kararlaştırılmış bir algoritma ile çalışıyor, dolayısıyla her ilave talep fiyatı yukarı çekiyor. Normal döviz cinsleri bir ülkeye/merkez bankasına bağlı olduğu için bir çok çevresel faktörden etkilenebilir, örneğin; faiz, siyasi durumlar, para girişleri, enflasyon, işsizlik, merkez bankası rezervleri, yatırımlar, tahviller, bonolar vs... Fakat kripto paralar merkezi bir idarenin kontrolünde olmadığı için bölgesel risklerden ve etkilerden biraz ayrışıyor ve esas fiyatlaması arz/talep üzerinden gerçekleşiyor, aslında iktisattaki tam rekabet piyasası kavramına çok yakın bir yapı var. 

Dijitalleşme, globalleşme, mobilite vs gibi kavramlar geldiğimiz yüz yılda hangi üniversitenin hangi bölümünde olursa olsun en az 1 ders işlenen temel tanımlardır. Resim öğretmenliği okuyandan yüksek fizik doktorası yapan kişiye kadar herkes tarafından en az bir kez düşünülüp tartışılan, tanımları üzerinden geçilen olgulardır. Demem o ki dijitalleşme diye bir olay var; fotoğraf makinelerinde, kol saatlerinde, kaloriferlerin ısı termostatlarında, araçların konsollarında, uydu alıcılarda, televizyonlarda, telefonlarda, otobüs duraklarında, bankalarda, devlet dairelerinde, hastanelerde, marketlerde, otobüslerde, namaz tespihlerinde, okeyde, tavlada, satrançta... kısacası aklımıza gelecek, kullandığımız ne varsa analogdan dijitale doğru bir kayma var, bu bir gerçek ve bunu inkar etmek zamanı kaçırmak demektir.

Kripto paralar geleceğin ekonomik düzeni hakkında bilgi veriyor. Çoğumuzun gözden kaçırdığı, görmediğimiz yada görüp güvenemediğimiz kripto paralar son 3 yılda ciddi bir ivme ile yayılıyor ve işlem hacimleri artıyor. Dünya üzerinde bir çok ülkenin bu paraları tanımaya başlaması da insanlar üzerinde güvenirlik algısını arttırmakta... Kripto paralar bu hızla giderse kağıt paraların yerini alacak gibi duruyor. Gold standart ı çökerten bretton woods sistemini de kripto paralar çökertecek gibi... 1944 de oluşturulan ve şuan da kullanmakta olduğumuz para sisteminin çatlakları son 2 yıldır hissedilmekte, devlet itibarı ile karşılıksız para basma yarışı dünyada fiyat artışlarına sebep olmakla birlikte gelişmekte olan ve gelişmemiş ülkelerde faizleri yukarı çekerek fakirliğe zemin hazırlıyor. Para ile para kazanılan bir sistemin uzun yıllar sürmesi zaten beklenemezdi. Sanalda olsa bir üretime dayanan kripto paralar bu noktada mevcut sisteme rakip oluyor.